İsgəndərnamə (İqbalnamə)

İsgəndərnamə (fars اسکندرنامه) – Nizami Gəncəvinin «Xəmsə» toplusuna daxil olan beşinci və sonuncu poemadır. Poema 1200-1203-c? illər arasında fars dilində yazılmışdır. Şairin lirik şeirlərində və digər poemalarında qaldırdığı ictimai problemlər bu əsərdə tam bədii əksini tapmışdır. "İsgəndərnamə" poeması iki hissədən ibarətdir: birinci hissə «Şərəfnamə», ikinci hissə «İqbalnamə» adlanır. «Şərəfnamə» Azərbaycan Atabəylərindən N?srətəddin Əbubəkr ibn Məhəmmədə, «İqbalnamə» isə Mosul hakimi Məlik İzzəddinə ithaf edilmişdir. İskəndərnamə tarixi-romantik poema olub, epopeya da adlandırıla bilər. Əsər m?əllifin başqa poemaları, x?susilə məhəbbət dastanlarından fərqlənməklə, Nizaminin həcmcə ən b?y?k əsəri olub 10460 beyti əhatə edir. Əsərin 6835 beyti Şərəfnamədə, 3625 beyti isə İqbalnamədə cəmlənmişdir. Poema əruz vəzninin m?təqarebe məqsur (məhzuf) bəhrində yazılmışdır. İsgəndərnamə ?z?n?n y?ksək ideya və bədii dəyərləri ilə Yaxın Şərq xalqları ədəbiyyatına g?cl? təsir g?stərmişdir. Əmir Xosrov Dəhləvinin “Ayineyi-İsgəndəri”, Əbd?rrəhman Caminin “Xirədnameyi-İsgəndəri”, Əlişir Nəvainin “Səddi-İsgəndəri” və başqa əsərləri Nizami İsgəndərnaməsinin təsiri ilə yazılmış əsərlər sırasında g?stərmək olar. Nizaminin poeması Hatifinin “Teymurnamə”si kimi İsgəndərin adı ilə bağlı olmayan əsərlərə də təsir etmişdir. Həmin təsir Teymurnaməyə qəhrəmanlıq motivləri, Sədinin “Bustan”ına isə didaktik cəhətdən olmuşdur. İsgəndərnamədə əxlaqi fikirlərin g?cl?l?y?, Şərq ədəbiyyatında isə bu məsələyə x?susi diqqət yetirilməsi poemanı sevdirən səbəblərdən olmuşdur.