Δεν μπορώ να βασιστώ σε ανθρώπους με σαρακοφαγωμένα μυαλά. Χρειάζομαι έναν υγιή άνθρωπο, που στο μυαλό του δεν έχουν ακόμα επιτεθεί αυτοί οι βρικόλακες. Χρειάζομαι εσένα».
«Εμένα; Μα πώς μπορώ εγώ να σας βοηθήσω;»
«Άκουσέ με. Αν δεν γυρίσω, εσύ θα πρέπει πάση θυσία –πάση θυσία, τ’ ακούς;– να πας στην Πόλη. Κι εκεί να αναζητήσεις έναν άνθρωπο με το παρατσούκλι Μέλνικ.18 Σ’ αυτόν θα πρέπει να διηγηθείς όλη την ιστορία.

Ξέρω, ξέρω τι έπαθες, Πατρίδα τρελλή και ξεμυαλισμένη! Είναι
χρόνια και χρόνια που ξελαγιάστηκες! Σ' ατίμασαν αμέτρητα έθνη!
Έμεινε η ομορφιά σου, μα η καρδιά σου δεν είναι η πρώτη καρδιά·
και κάθεσαι τώρα και τα παχαίνεις αυτά τα θεριά. Το ξέρεις πως
θρέμματά σου δεν είναι, πως κόλλησαν απάνω σου καθώς ψώρα. Μα
δύναμη πια δεν έχεις τέτοιες ψώρες να ξετινάζης από τα στήθια
σου· και μήτε σε πειράζουν πια τώρα, αναίσθητη ρωμιωσύνη!

Τίποτε, τίποτε πια δε νοιώθεις, μήτε την ομορφιά σου δεν τηνε
νοιώθεις!

Άψυχο μάρμαρο έγεινες, άγαλμα κουτσουρεμένο, δίχως ψυχή!

Παν τα παιχνίδια, παν τα
χρόνια που λάμπουνε στο πρόσωπό μας σαν το γλυκοχάραγμα της
αυγής, κι αρχίζει δουλειά φοβερή μέσα στον ήλιο που τονε λένε
ζωή· ήλιο που μας φέγγει να δούμε τι μεγάλο καλό είχαμε και το
χάσαμε. Όχι πως δεν ξανάρχεται η χαρά. Έρχεται σαν ξαναβρεθούμε
στο σπίτι μας ύστερ' από μακρινή ξενιτειά, σαν πρωτοφιλήσουμε
την καλή μας, σαν τη βλέπουμε και βυζάνει το πρώτο της, σα
χορεύουμε πρώτο εγγόνι στα γόνατα μας, έρχεται τότες η χαρά και
μας βαλσαμώνει. Μα είναι βαλσάμωμα, γιατρειά πόνου, κι όχι
παντοτεινή γιατρειά. Η καθαυτό η χαρά που καταπονάει τον πόνο
και τον πνίγει μες στην καρδιά, είναι η παιδιακήσια η χαρά, κι
αυτή δεν ξανάρχεται.

Ορίστε τι έγραφε επάνω
στο ξώφυλλο:

«Αυτό το χερόγραφο δεν είναι μήτε αληθινές ιστορίες, μήτε
παραμύθια. Είναι και τα δυο. Όποιος το πρωτοδιαβάση ως το
τέλος, είναι ο κληρονόμος μου. Ας το κάμη ό,τι θέλει. Όποιος το
μισοδιαβάση και πη πως δε βρίσκει μερικές αλήθειες μέσα σ' αυτό
το παραμυθολόγι, και πως μερικά παραμύθια δεν είναι κι από
αληθινές ιστορίες αληθινώτερα, ας έχη το ανάθεμα, αμήν».

Α.

σκαλίζοντας
μια μέρα στη Βιβλιοθήκη, πήρε το μάτι μου δεμάτι χαρτιά
τυλιγμένα σε κεντημένο μαντίλι, με σταυρό απ' έξω, κι από κάτω
μεγάλα γράμματα, «Φυλλάδες του Γεροδήμου».

— Τι χαρτιά είν' αυτά; ρωτώ τον Καλόγερο που με συνόδευε.

— Και γω δεν καλοξέρω, αποκρίνεται ο Καλόγερος. Πέρασε
πρόπερσι ένας γέρος από δω, και τ' αφήκε. Δεν ήθελε να πη μήτε
πούθε ήρθε, μήτε πού πήγαινε. Είταν αμίλητος κι ακόντευτος.
Ξήγησε μόνο στον Ηγούμενο πως αυτά είναι τα χερόγραφά του, κι
όποιος περαστικός επιθυμεί ας τα διαβάση, κι όποιος τα διαβάση
από την αρχή ως το τέλος και του αρέσουν, μπορεί και να τα πάρη
μαζί του.

— Και δεν τα διάβασε κανένας ως τώρα;

— Κανένας.